Kaç paraya DNA (DesoxyriboNukleikAsit) yani genetik kodunuzu test ettirebilirsiniz ? Sadece babalık ( veya annelik) testi istiyorsanız 100 dolardan ucuza. Hangi hastalıklara yakalanma ihtimaliniz olduğunu öğrenmek istiyorsanız ise bin dolar kadar ödemeniz gerekebilir. Laboratuvara sorarsanız beş bin TL falan deyiverirler. Siz gene internetten şaşmayın!
Sadece kökeninizi öğrenmek istiyorsanız ise en kolayı National Geographic Human Story bölümünde 199 dolara bir test yaptırmanız. National Geographic şimdiye kadar dünyanın her tarafından sekiz yüz bin kişiye yakın test etmiş. Ana tarafınızı merak ediyorsanız kız kardeşiniz, annenizin veya teyzenizin DNA sı araştırılmalı, veya kendinizinki eğer kadın iseniz. Erkek tarafınızı merak ediyorsanız baba veya erkek kardeş veya amca ve tabii kendiniz eğer erkek seniz. Mitokondrial DNA yı ağız mukozasından bir pamuklu çubuk ile bolca tükürük ile bir tüpe koyup yollamanız yeterli. Gerisini internetten öğrenebilirsiniz.
Ne mi öğreneceksiniz? Mesela kökeninizin suyun ötesinden mi yoksa Asya’nın göbeğinden mi olduğunu. Hangi yollardan bu günkü yaşam alanınıza göçtüğünüzü. Yoksa hiç farkında değilsiniz de bir Avustralyalı yerli mi birkaç nesil evvel kanınıza karışmış?
Geçmişe seyahat olabildiğince heyecanlı bir yoculuk. Ben bir on yıl kadar yaptırmıştım. Annem öldüğünden Teyze’mden bir örnek almıştık. Kendimden de baba tarafını görmek için epeyce heyecan verici idi. Geçenlerde teyzemin kağıdı elime geçti. Kendi numara ve parolam yazan kağıdı da aradım ama bulamadım.
Hastalıklara ve geleceğe yönelik bilgi isterseniz çıkacak neticeyi iyi bir aile özgeçmişi ile aile hekiminiz de size kabaca verebilir. Ama Alzheimer, Meme kanseri riskiniz, gözdeki Macula dejenerasyon falan hakkında epeyce daha detaylı bilgi de alabilirsiniz.
Bazı hastalıklarda eğer yaşam süreniz belirli bir DNA kodu ile normalden 7 yıl daha az yaşamanız demek ise bir ameliyatı bile göze alabilirsiniz. Angelina Jolly yaptırdı böyle bir ameliyatı basından öğrendiğim kadarı ile.
İzlanda’da 330 bin kişi var. Yani tüm ülkede Rize veya Amasya’nın nüfusu! Dünyanın en gelişmiş gen laboratuvarlarından biri de burada- diğeri örneğin Kaliforniya’da. Reykjavik’teki laboratuvarın yöneticisi ülke nüfusunun şu veya bu şekilde yüz bin kadarını yani üçte birini test ettiği için aile riskini de göz önüne alarak sizin meme kanseri riskinizi size söyleyebilirim diyor vatandaşlarına. Bir vatandaşlık görevi olarak da bedava. Örnek bir kadında BRCa2 gen mutasyonu varsa meme kanser riski %85. Bu yükseklikte bir riskte önleyici ameliyat ise son derece akla yakın! Ama şu anda halkın bilmeme hakkı tartışılıyor. İzlanda Sağlık Bakanlığı vatandaşlarına mektup yazıp bilmek isteyip istemediklerini öğrenmek istiyor. Tıbbi ahlak uzmanları toplum sağlığının mı yoksa bireyin bilmeme hakkının mı daha üstün olduğunu tartışıyorlar.
Size bu makale kapsamında testi yaptırdıktan sonra muhtemelen neler yapacağınızı ben de söyleyeyim. Belki Gastroenteroloğa belki Bevliyeciye veya Kadın doğumcuya daha sık gideceksiniz. Belki yaşamınız gerçekten yaptırmayanlarla mukayese edince epece bir yıl uzayacak. Ama her halükarda sigara içmeyi bırakmak , daha uzun yürüyüş yapmak, yüzmek ve daha az yemek gibi bir bilinç gelişmeniz olacak. Umarım testi yaptırmadan da katkı olmuştur! Alzheimer gibi tedavi edilemez bir hastalığa yakalanma oranınız yüksek çıkarsa da belki zihniniz açıkken para ve pulunuz ne yapmanız gerektiğini daha bir bilinçli düşüneceksiniz.