Behice Boran şiirleri çevirisinde  24. yaşgününde anneme ithaf ettiği,   İngilizce  şiirden başlamıştım: To Mihri – Mihri’ye.  Yarimada.org’ da yayınladı,epey ilgi oldu, isteyene yolladım.  Sonra  yarimada.org tamamen çökünce artık tekrar   yayınlamadım. Belki internet ortamı çok  da doğru bir yöntem değil bu tür ilkyayım için. Bu sene bir kitap halinde çıkacaklar umuyorum.

1967 -75 yılları arasında yani 17-25 yaşlarında  Bad Godesberg’de lise öğrencisi  ve sonra Kiel ve Bonn’da tıbbiye öğrencisi iken Almanca şiirler yazmıştım.  İsmini “Pöms von einem Gastarbeiter” koydum, İngilizce poems (şiirler) kelimesini  alaycı  bir şekille alamancalaştırarak. Bakınız.  Bunlar B.N.Deniz  (takma)adıyla yayınlandı.

Birkaç yıl önce  Sevdiye Köksal hoca ve  öğrencisi Yeşim Pırpır ile bu şiirlerden bir bölümü Türkçe’ye çevirdiler. Dokuz Eylül  Fen Edebiyat Fakültesinde bir seminerde de Türkçe ve Almancalarını okudular, son derece  onurlandım. Almanca olarak düşünüp yazmış olduğum için, hem de şiir dönemim çoktan kapandığı için, somut işler yapayım gayreti işe  yazdığım devirden beri de şiir pek okumuyorum. Ahmet İnam Hoca da geçen yıl şiirleri kendi yorumlayarak okudu ve bunlar  “Zaman Yapıcının Şiirleri” olarak Hayal yayınlarında yayınladı. Düzgün, benim müdahele edebileceğim bir websayfam olursa ve vakit de bulursam Sevdiye Hoca’nın çevirilerini de yayınlayacağım ve belki kendi fikir ve “Türkçeleştirmemi” de eklerim.

Behice Boran şiirlerinin yayınından sonra: Akşam gazetesi bir röportaj yaptı Bakınız. Akşam şiirlerden üçünü yarimada.org da aldığını belirtmemişti. Halbuki burada yayınlamaktaki amaç, toplumsal bir sorumluluk projesi olan yarimada.org un tanınması idi. Özellikle Behice Boran’ın elyazısı varsaydığım yazı hakkında katkı beklerken… Amanin! Bir de baktım ki behiceboran.org ‘da dört şiirden benim söylediğim iki şiirin altında “Çeviren Mahmut Tolon düzelten AB” diye bir not ile yayınlamışlar;  ikisini aynen  yayınlamışlar. En azından telefon edip”Bizce,  yazım hatası olabilir, şöyle yazalım mı” deme nezaketini  bile göstermemişler. ” Ben acaba  vesikalı bir hekim ve çiftçi olarak şair olma payesini göklerde ararken yerlerde miymiş bu sıfat diye de ayrıca meraklandım.  “Düzelten diyemezsiniz” diye itirazım üzerine şiirler behiceboran.org  sitesinden  kalktı,  bir gün sonra tekrar konuldu.Bu kez benim söylemimin  yanına, dördünün de “ayrı” bir çevirisi olarak, AB ismi ile.  O zamandan beri de bir kaç kez değiştirildiler. Hem “şair”, hem editör olunca böyle oluyor doğal olarak, “bilimsel” mesafe kaybolabiliyor.

Bir tanesini (Hayatım)  ABD de Bilim Tarihi Doktoru olan Kaya Tolon ile birlikte Türkçeleştirmiştik,  O’nun katkısından da bahsedilmemiş.  Genelde güzel çeviriler yapmış gördüğüm kadarı  AB yani sonradan öğrendiğime göre  Aydın Bodur, ama “tevekkül” kelimesi bence doğru değil. “İtaat” belki olabilir. Orada uyum değil, tezat var. Öfkeli veya isteksiz bir başeğme daha ziyade bence. Çok lisanlı bir akıl olan Behice Boran’ın çevirilerinde yirmili yaşlarda bir kadının meramını anlamak ve anlatmaya çalışmak esas amacım oldu.

Benim Fury söyleyişimle:

HIRS

Bir hırs dalgası

Özümde  mayalanıyor:

Yükselip kabarıyor, kaynayıp  şekillenerek,

Doğuyor, sıkıntı ve çaresizliği aşarak,

Doğuyor ve taşıyor kargaşanın içinden ve akıyor dünyaya doğru,

Kan kırmızısı damlayarak alttaki yıldızların üstüne.

Malum Fury kelimesi İngilizce’ye özgü bir kelime.   AB çevirisini de  behiceboran.org’ dan  buraya alayım:

“ÖFKE

Taa içimde ağır ağır kabaran bir öfke nöbeti:

Kabarıp kabarıp patlıyor, daha da yükseliyor

Bütün sıkıntı ve huzursuzluğumu, çaresizlik ve umutsuzluğumu yıkıp aşarak şekilleniyor,

Kabardıkça taşıyor, dünyayı aşıyor,

Alttaki yıldızların üstüne kan kırmızı damlıyor. AB”

Hislerin kabarması ve özgün birşeyler yazma derdi insanı yüceltir. Şiir ve Boran   meraklılarının,  kendi çevirilerini de ayrıca   behice boran.org’ a yollamalarını öneririm.

Bu arada Yılmaz Ayata da apayrı özgün bir yorum getirdi Fury şiirine onu da buradan paylaşayım:  İngilizce Fury Yunan intikam tanrıçalarından türetilme bir isim, hani başlarında yılanlar olan ve furious deyince daha bir intikamvari hal alabiliyor ama bir heyecan da demek, hırs ve öfke’nin yanısıra.  Çoşku başlığı sanki yirmilerinin sonunda bir genç kadına daha mı  uygun? Hırs kelimesinin bizim kültürümüzde nerede ise menfi bir yanı var, halbuki direkt tercümesi ambition yani bir şeyi uygulamaya yönelik kararlılık şeklinde epeyce müsbet bir terimdir batı dillerinde.

“COŞKU

Bir heyecan dalgası

Patlayıp ruhumun içinde

Fokurdayıp şekillenip  kaynıyor,

Sıkıntı ve  yeisi aşıp,

Taşıp patlayarak kargaşa içinde  dünyaya doğru

Damlıyor kan kırmızı, alttaki yıldızlara.

Yılmaz Ayata “

Bence güzel bir yorum. Muzipçe ekleyeyim; Bakalım bu yorumu  da behiceboran org’ da yayınlayacaklar mı? Mahmut Tolon